Publikacja strony 'Środowisko naturalne'
Powiat złotowski, bogaty w lasy jeziora, malownicze tereny do wypoczynku oraz cenne zabytki przyrody i architektury, jest położony w północnej części województwa wielkopolskiego, na jego obrzeżach. Większa jego część znajduje się na terenie historycznej Krajny i leżącym na niej Pojezierzu Krajeńskim, pozostała zaś część znajduje się w Dolinie Gwdy, na Pojezierzu Szczecineckim oraz Równinie Wałeckiej. Jednym z najbardziej urokliwych i malowniczych zakątków powiatu jest okolica Kiełpina, pełna zalesionych, pociętych parowami wzgórz, zwana ze względu na urozmaiconą rzeźbę terenu i walory krajobrazowe Szwajcarią Kiełpińską. Na skraju tego ciekawego regionu turystycznego znajduje się najwyższe wzniesienie powiatu – Brzuchowa Góra o wysokości 208 m n.p.m.
Największym atutem powiatu są lasy bogate w grzyby, jagody i w zwierzynę łowną oraz jeziora obfitujące w ryby. W drzewostanach lasów dominują sosny, można też spotkać świerki, rzadziej gatunki liściaste. Lasy rosnące wzdłuż Gwdy nazywane są Puszczą nad Gwdą, koło Kujana – Borami Kujańskimi. Na terenie powiatu jest około 80 jezior. Skupiają się one głównie we wschodniej (Pojezierze Krajeńskie) i zachodniej (Równina Wałecka) części powiatu. Zwracają uwagę długie, wąskie jeziora rynnowe, utworzone przez lodowce i wody potoków podlodowcowych. Największe jeziora powiatu to: Sławianowskie, Borówno i Zaleskie oraz zbiorniki wodne na Gwdzie: Jastrowski, Ptusza i Grudna. Ponad połowa akwenów stwarza dogodne warunki do wędkowania i wypoczynku. Główną rzeką powiatu jest Gwda, dopływ Noteci. Największymi dopływami Gwdy są Piława, Głomia, Debrzynka i Rurzyca.
Malownicze tereny, położone są wśród pięknych lasów i nad czystą wodą, nieskażone środowisko, przebogata flora i fauna, stwarzają bardzo dobre warunki do wypoczynku na łonie natury. Sprzyja temu rozwijająca się baza turystyczna. Jest możliwość uprawiania sportów wodnych, jeździectwa, turystyki pieszej i rowerowej. Piękne i zdrowe lasy kuszą bogactwem jagód i grzybów. Krajobrazowymi perełkami powiatu są rezerwaty prawem chronione: „Diabli Skok”, „Kozie Brody”, „Czarci Staw”, „Uroczysko Jary”.
Miasto Złotów
Złotów otaczają piękne lasy iglasto – liściaste, porastające liczne wzgórza. Żyje w nich wiele gatunków zwierząt: sarny, jelenie, dziki, a także daniele i borsuki. W czystych wodach jezior żyje wiele gatunków ryb. W miejscu, gdzie rzeka Głomia wypływa z Jeziora Miejskiego bobry wybudowały żeremie. Do brzegu rzeki przylega las zwany „Zwierzyńcem”. Zajmuje on prawie 80 ha. Punktem centralnym lasu jest polana, z której wybiega osiem regularnych dróżek parkowych. Park „Zwierzyniec” zaprojektował w XIX wieku Peter Joseph Lenne. W „Zwierzyńcu” znajdują się dwa dęby – pomniki przyrody.
Walory krajobrazowe Złotowa i okolic można podziwiać z kilku punktów widokowych: Góry Wisielczej, potocznie zwanej Górą Wilhelma, przy drodze do Błękwitu, z resztkami wieży Bismarcka; porośniętej starymi dębami Góry Żydowskiej, położonej między jeziorami Baba i Proboszczowskim przy ul. Jerozolimskiej; Lisiej Góry, znajdującej się 4 km na północny zachód od miasta. Godne obejrzenia są rezerwaty znajdujące się kilka kilometrów od miasta: „Czarci Staw” i „Uroczysko Jary”. Rezerwat „Czarci Staw” znajduje się w okolicach wsi Międzybłocie. Zajmuje 4,91 ha i jest typu torfowiskowego. Obejmuje płytkie, zarastające jezioro oraz przyległe łąki i grunty rolne. Ochronie podlega stanowisko rzadkich roślin reliktowych, m.in. turzycy strunowej, wątrobowców oraz porostów występujących na zarastającym torfowisku. Z gatunków chronionych rosną tu: rosiczka okrągłolistna, rosiczka długolistna, bagno zwyczajne, storczyk krwisty. Stwierdzono tu 135 gatunków roślin, w tym 38 gatunków mszaków. Roślinność torfowiskowa i nadwodna tworzy 13 zespołów, głównie mszarowych. Rezerwat „Uroczysko Jary” położony jest przy miejscowości Górzna. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych rzadkich roślin leśnych, zaroślowych i torfowiskowych, położonych w rynnach polodowcowych i na dnie jarów. Rezerwat obejmuje obszar lasów, łąk i wód o powierzchni 86 ha. Teren jest urozmaicony wyjątkową zmiennością siedlisk i zbiorowisk roślinnych (leśnych, bagiennych i jeziornych). Jest tutaj bardzo bogata flora z udziałem 193 gatunków roślin naczyniowych i 48 gatunków mszaków. Zespoły leśne to lasy mieszane. Na łąkach i bagnach występują m.in. turzyce i sitowie leśne. Na wodach trzech jezior występują fitocenozy szuwarów nadwodnych i roślinność podwodno – nadwodna. Na wschód od Złotowa rozciągają się piękne Bory Kujańskie wraz z Jeziorem Borówno.
Wszystkich, którzy lubią czynny wypoczynek, miasto zaprasza na liczne ścieżki i szlaki rowerowe, m.in. 60-km trasę dla rowerzystów. Okalające Złotów jeziora zachęcają do korzystania z kąpieli i sportów wodnych: żeglarstwa i kajakarstwa. Z akwenów tych chętnie korzystają amatorzy wędkowania.
Gmina Złotów
Wyjątkowym bogactwem gminy są lasy, liczne jeziora z czystą wodą i rzeki. Jej perełką krajobrazową są dwa rezerwaty przyrody: „Czarci Staw” i „Uroczysko Jary”.
Cała gmina znajduje się w dorzeczu Noteci. Główną rzeką gminy, poza graniczną Gwdą, jest Głomia, która płynie na długości 55 km od Głomska do ujścia w Dobrzycy, gdzie wpada do Gwdy. We wschodniej części gminy przepływa Łobzonka, wpadająca koło Wyrzyska do Noteci.
W gminie znajduje się aż 19 jezior, które zajmują prawie 618 ha. Największe z nich to jezioro Sławianowskie i Zaleskie. Wody jezior są zasobne w takie gatunki ryb jak szczupak, węgorz, okoń i leszcz.
Kolejne bogactwo przyrodnicze stanowią lasy, które zajmują ponad 6700 ha (23,5 % powierzchni gminy). Są bogate w grzyby, maliny i jagody. W drzewostanach dominuje sosna zwyczajna, na żyźniejszych glebach spotkać można domieszki buku, dębu, olszy, brzozy, świerka.
W lasach żyje wiele gatunków zwierząt, a wśród nich: sarny, jelenie, dziki, daniele, także lisy, jenoty, borsuki, bobry, wydry. W dużych kompleksach leśnych mają ostoję liczne ptaki, w tym wiele gatunków objętych ochroną. W okolicach Złotowa gniazduje kania ruda, spotyka się tutaj bociana czarnego. Ziemia złotowska należy do obszarów o najniższym zanieczyszczeniu środowiska, głównie ze względu na brak uciążliwego przemysłu. Nieskażone środowiska to szczególny atrybut tej gminy. Podobnie jak zdrowe lasy, czysta woda jezior oraz bogata flora i fauna.
Gmina i Miasto Jastrowie
Jastrowie jest największą pod względem obszaru gminą w powiecie złotowskim. Przeważającą część gminy zajmują lasy, bo aż 73 % powierzchni gminy. Nazywane są Puszczą nad Gwdą. Są ostoją dla zwierzyny leśnej i atrakcyjnymi terenami łowieckimi – na tereni gminy działa aż siedem kół łowieckich. Lasy słyną z grzybów i jagód; specjalnie na grzybobranie zjeżdżają tutaj turyści ze Śląska. Na obszarach leśnych występują liczne pomniki przyrody. W dolinie rzeki Gwdy w kierunku Szczecinka znajduje się rezerwat przyrody „Kozie Brody”. Zajmuje 0,72 ha. Jest to rezerwat unikalnej przyrody obejmującej torfowisko niskie z brzozą niską, storczykiem, kruszynkiem błotnym i lesterną jajowatą. W okolicach Trzebieszek w kierunku Wałcza urzeka swym pięknem rezerwat „Diabli Skok”. Rezerwat obejmuje fragment głębokiej doliny o stromych zboczach, z licznymi źródłami. Został utworzony dla ochrony fragmentu lasu mieszanego z drzewami pomnikowymi, porastającego zbocza stromego jaru z licznymi źródłami, które tworzą specyficzny biotop dla roślinnych zbiorowisk źródliskowych, głównie mchów i wątrobowców. Flora rezerwatu liczy 285 gatunków. Status pomnika przyrody posiada znany dąb „Hubert”, niestety już martwy. „Hubert” ma około 600 lat w obwodzie liczy 630 cm. O niepowtarzalnym kolorycie gminy stanowią też jeziora i rzeki. Gmina posiada sporo jezior. Wśród nich jezioro Leśne, zwane też Wielkie, przy którym usytuowane są ośrodki wypoczynkowe, kąpielisko miejskie i stanica harcerska oraz jeziora Busino, Busino Małe, Busino Duże, Krępsko Długie, Trzebieszki, Zalew Jastrowski, 3 km od miasta zalesioną doliną płynie Gwda. Przez teren gminy płyną też prawobrzeżnie dopływy tej rzeki: Płytnica i Rurzyca, które na pewnych odcinkach maja nawet charakter rzek górskich.
Przez gminę Jastrowie przebiegają dwa szlaki turystyczne: żółty i czerwony. Pierwszy biegnie z Podgajów (13 km) przez Grudną nad Gwdą do Ptuszy (15 km), a drugi też prowadzi z Podgajów (10 km) przez Wądół do Ptuszy (10 km)). Turyści mają gdzie się w Jastrowiu zatrzymać. Baza turystyczna w pełni zabezpiecza ich potrzeby.
Gmina i Miasto Krajenka
Niemal połowę powierzchni gminy zajmują lasy obfitujące w grzyby i jagody; na grzybobranie ściągają tu tłumnie ludzie z całej Polski. Lasy „Małego Borku” i Wąsosza to tereny łowieckie, na których chętnie polują myśliwi z Europy Zachodniej; w lesie nad Głomią czeka na nich stylowy dom myśliwski.
Przez gminę przepływa rzeka Głomia, która wpada do Gwdy w pobliskiej Dobrzycy. Jest tu również sporo jezior. Największe z nich: Wapińskie, Głubczyn Mały i Głubczyn Duży znajdują się w południowej części gminy. Perłą wśród nich jest jezioro Wapińskie, które cieszy się dużym zainteresowaniem turystów i wędkarzy. Jezioro jest malowniczo położone, w sąsiedztwie Rogownicy i Maryńca, niemal zewsząd otoczone lasami, jego woda posiada pierwszą klasę czystości. Nad tym atrakcyjnym zbiornikiem w ostatnich latach zbudowano kilkanaście domków letniskowych, usytuowane jest tu również pole biwakowe.
Malownicze tereny gminy, urozmaicone wzgórzami, lasami i jeziorami sprzyjają rozwojowi turystyki, w tym coraz bardziej popularnej turystyki rowerowej. Przez gminę przebiega trasa: Piła – jezioro Płotki – Zelgniewo – jezioro Wapińskie – Maryniec – Głubczyn – Krajenka.
Miasto i Gmina Okonek
Największym walorem gminy są lasy i jeziora. Lasy kształtują klimat okolicy, są magazynami czystej wody, zapobiegają erozji i wymywaniu gleb, pochłaniają zanieczyszczenia powietrza. To sprawia, że powietrze w gminie jest czyste i zdrowe. Spośród kilkunastu jezior znajdujących się na terenie miasta i gminy do najciekawszych należą: Leśne i Bąk (z plażą i kąpieliskiem) w Okonku, jezioro Kacko i Zimne w Pniewie oraz jezioro Brokęcino koło wsi o tej nazwie. Akweny te dostępne są do wędkowania.
Na terenie gminy wyznaczone są również atrakcyjne szlaki turystyczne, w tym leśna ścieżka dydaktyczna „W Dolinie Pięciu Rzek” przygotowana przez Nadleśnictwo w Okonku. Tu też znajduje się obszar chronionego krajobrazu, występują pomniki przyrody.
Można śmiało powiedzieć, że Okonek i jego okolice to wymarzone miejsca dla miłośników przyrody, amatorów leśnych i rowerowych oraz tych, którzy są spragnieni wypoczynku na łonie natury.
Gmina Lipka
Lasy, administrowane przez Nadleśnictwo Lipka, stanowią 28% obszaru gminy. W drzewostanie dominuje sosna zwyczajna, ale także dąb, buk, a nawet modrzew. Lasy zasobne w zwierzynę stwarzają znakomite warunki do łowiectwa – nic zatem dziwnego, że w tej niewielkiej gminie działają aż cztery koła łowieckie.
Największym atutem gminy jest jej malownicze położenie. Najatrakcyjniejsze tereny turystyczne położone są w dolinie Debrzynki i obejmują Małą i Dużą Górę Zamkową (piękne miejsce widokowe) oraz nadrzędne jar w okolicach jeziora Dolnego. Jest tu sporo pięknych jezior, chętnie odwiedzanych przez turystów i wędkarzy. Największe jeziora gminy to Łąkie o powierzchni 35 ha, Świdnik – 13 ha, Kiełpin – 25 ha i Gogolin – 21 ha. We wsi Mały Buczek znajduje się pochodzący z XVII wieku zabytkowy park dworski, z piękną aleja grabów. Atrakcją turystyczną jest trasa rowerowa, która prowadzi przez najbardziej malownicze tereny gminy.
Gmina Tarnówka
Gmina, położona wśród lasów, to wspaniałe miejsce na wypoczynek i prawdziwy raj dla grzybiarzy. Okoliczne lasy obfitują w grzyby i jagody; na grzybobranie tłumnie zjeżdżają tu Ślązacy. Środowiska jest tutaj nieskażone, powietrze czyste, mikroklimat leśny, a wokół kojąca cisza i spokój. Wzdłuż malowniczej Gwdy, w otoczeniu lasów, leżą: Ptusza, Tarnowski Młyn, Płytnica i Plecemin.
Do wypoczynku znakomicie nadają się także zbiorniki piętrzące wodę w Ptuszy i Tarnowskim Młynie. W zalewach tych występują duże okazy karpia, lina, leszcza i brzany. W pobliżu Płytnicy na Gwdzie znajdują się liczne bystrza, gdzie można złowić duże okazy pstrąga i lipienia. W Tarnówce, w pobliżu Gwdy, usytuowana jest stanica harcerska. W Ptuszy, Płytnicy i Pleceminie są dzikie plaże, a w Tarnowskim Młynie plaża zorganizowana. Dla chętnych istnieje możliwość zorganizowania wycieczek krajoznawczych po okolicy. Może to być np. wyprawa na Górę Zaleską mającą 141 m n.p.m., która jest najwyższym wzniesieniem na terenie gminy.
Gmina Zakrzewo
Lasy, których większość znajduje się w południowej części gminy, w zwartym kompleksie zwanym Borami Kujańskimi, zajmują połowę jej obszaru. Łączna powierzchnia 10 jezior, z największym z nich: Borówno – drugim co do wielkości jeziorem w powiecie, wynosi aż 460 ha.
Letniskowy charakter mają od dawna wsie Kujan i Kujanki, położone nad pięknym jeziorem Borówno. Znajdują się tam liczne ośrodki wypoczynkowe, pola namiotowe oraz prywatne domki letniskowe. Obecnie zagospodarowywana turystycznie jest wieś Śmiardowo Złotowskie nad jeziorem Śmiardowskim.